Svetlost nad Beogradom

Krajem 19. i početkom 20. veka vođena je živa rasprava gde podići veliki spomen-hram Svetom Savi. Predlagale su se različite tačke šireg područja „Vračara“ — od Čupine humke na Tašmajdanu do kraja kod Crvenog krsta. Na kraju, 1894–1895. prihvaćen je Vračarski plato, simbolično vezan za paljenje moštiju Svetog Save koje su Turci doneli iz manastira Mileševe i spalili krajem XVI veka. Značajan deo parcele darovao je škotski dobrotvor Frensis Mekenzi — i tu počinje današnja priča beogradskog horizonta.

Projekat su potpisali Bogdan Nestorović i Aleksandar Deroko u duhu srpsko-vizantijskog stila, sa jasnom referencom na crkvu Aja Sofiju u Istambulu. Radovi su otpočeli 1935, prekinuti su tokom Drugog svetskog rata i obnovljeni 1985. Inženjerski podvig usledio je 1989. kada je kupola teška oko 4.000 tona podignuta na svoje mesto; spoljašnjost je dovršena 2004. godine. Danas hram dominira platoom — dugačak 91 m, širok 81 m, a visina sa krstom na kupoli je 79 m.

Kad zakoračite u hram, ulazite u svetlosnu reku od mozaika. Unutrašnjost krasi oko 15.000 m² mozaičke dekoracije, urađene u poslednjoj deceniji sa snažnom umetničkom saradnjom — rad koji je simbolički ujedinio vekovni san graditelja. Završetak velike mozaičke celine objavljen je 2020. godine. U centralnoj kupoli uzdiže se kompozicija Vaznesenja, površine oko 1.230 m² — jedna od najvećih krivolinijskih površina ikada ukrašenih mozaikom. Dok podižete pogled, zlatni odsjaj i plavičaste senke ikone kao da se kreću sa vašim disanjem; šapatom u sebi izgovorite želju — kažu, mermer i staklo u hramu „pamte“ tihu molitvu.

Ispred Hrama Svetog Save često se odigravaju živopisni događaji koji daju poseban ritam beogradskim večerima. Najupečatljiviji je svečani običaj paljenja badnjaka na Badnje veče, kada plato ispred hrama postaje mesto okupljanja hiljada posetilaca. Uz zvuke horova, miris tamjana, ali i svečani vatromet, taj trenutak pruža jedinstveno iskustvo koje spaja tradiciju i savremeni duh grada. Tokom godine, ovde se organizuju i manje manifestacije, koncerti i kulturni programi koji oživljavaju plato i čine ga živim gradskim trgom.

Poseta Hramu Svetog Save zato nije samo ulazak u jednu od najvećih pravoslavnih svetinja, već i prilika da doživite atmosferu Beograda u njegovim najsvečanijim trenucima. Planirajte svoj obilazak, prošetajte Vračarom i budite deo magije koju ovaj hram i njegov plato svakodnevno stvaraju.